یکی از مهمترین سؤالاتی که ذهن پژوهشگران فوکو را درگیر کرده این است که آیا نظریات او دربارۀ قدرت موقعیتی برای اعمال آزادی و شورش فراهم میکند. همچنین، در پی این سؤال یکی از معماهای پیشِروی پژوهشگران این بوده است که مواضع او دربارۀ انقلاب ایران چگونه با مواضعی که دربارۀ آزادی و قدرت داشته است سازگاری مییابد. در این مقاله نقش ...
بیشتر
یکی از مهمترین سؤالاتی که ذهن پژوهشگران فوکو را درگیر کرده این است که آیا نظریات او دربارۀ قدرت موقعیتی برای اعمال آزادی و شورش فراهم میکند. همچنین، در پی این سؤال یکی از معماهای پیشِروی پژوهشگران این بوده است که مواضع او دربارۀ انقلاب ایران چگونه با مواضعی که دربارۀ آزادی و قدرت داشته است سازگاری مییابد. در این مقاله نقش آزادی و سوژگی در آثار فوکو را با تأکید بر انقلاب ایران بررسی خواهم کرد. از نظر وی، در موقعیتی که قدرت در همه جا نفوذ کرده است، یکی از امکانهای مهم برای اِعمال فاعلیت (سوژگی) «تمرینهای معنوی» است؛ یعنی مجموعهای از فعالیتها که در جهت خودسازی انجام میشود. انقلاب ایران نمونهای از این نوع سوژگی را به نمایش گذاشت، زیرا بسیاری از انقلابیون همزمان به خودسازی درونی و ایجاد تحول بیرونی میپرداختند. فوکو باور داشت که تشیع انقلابی به دلیل وجود رویکردهای باطنی امکان اِعمال آزادی را فراهم میکند. البته چنین ترکیبی از آنجا که در مقولههای ذهنی غربی نمیگنجید، برای ایشان هضمشدنی نبود.