نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکترای جامعهشناسی دانشگاه تهران
2 استادیار پژوهشکده غرب شناسی و علم پژوهی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
چکیده
برداشت هگلی از تفکر مارکس یک تقریر شایع و متداول در علوم انسانی است و اشتراک ایشان در استفاده از روش دیالکتیکی، دلیل اصلی این مدعا دانسته میشود. بدون نفی تأثیرپذیری مارکس از هگل، توجه به فلسفه کانت، ما را به تقریری دیگر از اندیشه مارکس رهنمون میشود که به مراتب از تفکر هگل دور خواهد بود. اگر بتوان روش مارکس را با تسامح دیالکتیکی خواند، این روش با دیالکتیک هگل، علاوه بر جایگاه وارونه آگاهی و ماده، تفاوت عمده دیگری نیز دارد؛ دیالکتیک هگل از سه ضرب تشکیل میشود که ضرب سوم از جمع تضاد میان ضرب اول و دوم بیرون میآید، اما دیالکتیک مارکس همچون دیالکتیک کانت دوضربی و اصطلاحا «منفی» است، زیرا وضعیت پس از انقلاب، به ویژه وضعیت بیطبقه، حاصل جمع مراحل پیشینی جوامع نیست و تفاوتی بنیادین و کیفی با صورت زندگی گذشته انسان دارد. علاوه بر این، همانطور که نقد در اندیشه کانت به معنای بررسی شرایط پیشینی تحقق امور است، مارکس نیز در نقد اقتصاد سیاسی به دنبال یافتن شرایط پیشینی تحقق وضعیت بیطبقه است و تصویر روشنی را از وضعیت بیطبقه ارائه نمیدهد. با این نگاه وضعیت بیطبقه در اندیشه مارکس، به مثابه ایده تنظیمی کانت درخواهد آمد.
کلیدواژهها
1- آرون، ریمون، 1364، مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعهشناسی، ترجمه باقر پرهام، تهران: انتشارات امیرکبیر.
2- باتومور، تامس برتون، 1387، مقدمه کتاب گزیده نوشتههای مارکس، ترجمه پرویز بابایی، تهران: انتشارات نگاه
3- باسکار، روی (باتومور و همکاران)، 1392، فرهنگ علوم اجتماعی قرن بیستم، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر نی
4- داوری اردکانی، رضا، 1359، فلسفه چیست، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
5- راکمور، تام، 1397، کارل مارکس: سرمایه، ترجمه محمد هدایتی، تهران: نشر زندگی روزانه
6- طباطبایی، سیدجواد، درسگفتارهای پدیدارشناسی روح، جلسه دوم
7- فولکیه، پل، 1362، دیالکتیک، ترجمه مصطفی رحیمی، تهران: انتشارات آگاه.
8- کاپلستون، فردریک چارلز، 1373، تاریخ فلسفه (جلد ششم)، ترجمه اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، تهران: نشر علمی و فرهنگی.
9- کاپلستون، فردریک چارلز، 1367، تاریخ فلسفه (جلد هفتم)، ترجمه داریوش آشوری، تهران: نشر علمی و فرهنگی.
10- کانت، ایمانوئل، 1362، سنجش خرد ناب، ترجمه میرشمسالدین ادیب سلطانی، ویراست دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
11- کرایب، یان، 1389، نظریه اجتماعی کلاسیک، ترجمه شهناز مسمی پرست، تهران: انتشارات آگه.
12- کرش، کارل، 1382، مارکسیسم و فلسفه، ترجمه حمید وارسته، تهران: نشر دات
13- گادامر، هانس گیورگ، 1394، دیالکتیک هگل، ترجمه پگاه مصلح، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
14- لون، ایرو (باتومور و همکاران)، 1392، فرهنگ علوم اجتماعی قرن بیستم، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر نی
15- لوویت، کارل، 1396، معنا در تاریخ، ترجمه سعید حاجی ناصری و زانیار ابراهیمی، تهران: نشر علمی و فرهنگی.
16- مارکس، کارل و انگس، فردریش، 1379 ، مانیفست کمونیست، ترجمه محمود عبادیان و حسن مرتضوی، تهران: نشر آگه.
17- مارکس، کارل، 1387، گزیده نوشتههای کارل مارکس در جامعهشناسی و فلسفه اجتماعی، ترجمه پرویز بابایی، تهران: انتشارات نگاه.
18- مارکس، کارل، 1394، سرمایه، ترجمه حسن مرتضوی، تهران: نشر لاهیتا.
19- مارکوزه، هربرت، 1377، مقاله کارل پوپر و مسأله قوانین تاریخی، ترجمه مارد فرهادپور، مجله ازغنون، شماره 13
20- میلز، سی.رایت، 1396، مارکسیستها، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران: فرهنگ نشر نو.
21- وایتبک، لوییس، 1390، تاریخ فلسفه راتلج، جلد 6، ترجمه حسن مرتضوی، تهران: نشر چشمه
22- وود، آلن، 1387، کارل مارکس، ترجمه شهناز مشمیپرست، تهران: انتشارات ققنوس.
23- هگل، گئورک ویلهلم فردریش، 1379، عقل در تاریخ، ترجمه حمید عنایت، تهران: انتشارات شفیعی.
24- هگل، گئورک ویلهلم فردریش، 1382، پدیدارشناسی جان، ترجمه باقر پرهام، تهران: نشر کندوکاو.
25- هگل، گئورک ویلهلم فردریش، 1387، مقدمههای هگل بر پدیدارشناسی روح و زیباشناسی، ترجمه محمود عبادیان، تهران: نشر علم.
26- یاسپرس، کارل، 1372، کانت، ترجمه میرعبدالحسین نقیبزاده، تهران: نشر طهوری.
27- Althusser, L., Balibar, E., & Brewster, B. (1970). Reading capital (Vol. 19). London: Nlb.
28- Benton, Ted, (1977), Philosophical Foundations of the Three Sociologies, Routledge and Kegan Paul
29- Kant, I., & Schneewind, J. B. (2002). Groundwork for the Metaphysics of Morals. Yale University Press.
30- Marx, K & Engels, F. (1953), Selected Correspondence, Moscow: Foreign Languages Publishing House
31- Marx, K., & Engels, F. (1975). Marx & Engels Collected Works Vol 3: Marx and Engels: 1843-1844. Lawrence & Wishart.