غرب شناسی بنیادی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده حقوق، ‌علوم سیاسی و تاریخ، دانشگاه یزد

2 کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشکده حقوق، علوم سیاسی و تاریخ، دانشگاه یزد

10.30465/os.2022.40179.1804

چکیده

عدالت، آزادی و دموکراسی از جمله مهم‌ترین مقوله هایی هستند که نه تنها در گذشته فیلسوفان سیاسی با آنها سروکار داشته اند، بلکه در تاریخ معاصر غرب نیز مورد مناقشه آنهاست. پوپر و هایک دو متفکر قرن بیستم اند که از منظر «معرفت شناسی»، مفاهیم فوق را به سمت مجادلات جدی در اندیشه سیاسی سوق داده اند. مقاله حاضر سعی دارد با تکیه بر معرفت شناسی پوپر و هایک، دغدغه های فکری این دو متفکر که عمدتاً در مقابله با ایدئولوژی توتالیتاریسم نمایان شده است، مورد بررسی مقایسه ای قرار دهد. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که هایک، به دلیل تکیه بر «نظم خودانگیخته» و «نقد عقل گرایی مدرن» در معرفت شناسی، هر گونه تلاش سازمان یافته و برنامه ریزی شده برای بازسازی عقلانی جامعه را بیهوده می داند. اما پوپر، به سبب تأکید بر «عقل گرایی انتقادی»، «لغزش پذیری» و «ابطال پذیری» در معرفت شناسی، معتقد به اصل «مهندسی اجتماعی تدریجی» است. با وجود این، هر دو متفکر مدافع اندیشه «آزادی»، «جامعه باز» و «دموکراسی» هستند. پژوهش حاضر از نوع توصیفی – تحلیلی با رویکرد مقایسه ای است و جمع آوری داده ها نیز از طریق کتابخانه ای و استفاده از منابع معتبر صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها

منابع
بارخ، بیخو (1379). متفکرین سیاسی معاصر، ترجمه منیر السادات مادرشاهی، تهران: سفیر.
بشیریه، حسین (1378). تاریخ اندیشه های سیاسی در قرن بیستم؛ لیبرالیسم و محافظه کاری، ج2: تهران: نی.
پوپر، کارل ریموند (1363). حدس ها و ابطال ها، ترجمه احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشارات.
_____________ (1364). جامعه باز و دشمنان آن. ترجمه عزت­الله فولادوند، تهران: خوارزمی.
_____________ (1369). جستجوی ناتمام. ترجمه ایرج علی آبادی، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
_____________ (1383). زندگی سراسر حل مسئله است. ترجمه شهریار خواجیان، تهران: مرکز.
__________ (1387). فقر تاریخی گری، ترجمه احمد آرام، تهران: خوارزمی.
__________ (1389). اسطوره چارچوب، ترجمه علی پایا، تهران: طرح نو.
__________ (1393). می دانم که هیچ نمی دانم، ترجمه پیروز دستمالچی،چاپ ششم، تهران: ققنوس.
پولادی، کمال (1388). تاریخ اندیشه سیاسی در غرب. چاپ چهارم، تهران: مرکز.
توحیدفام، محمد (1385). «هایک و دموکراسی قانونی». فصلنامه سیاست، شماره 73، صص: 131-115.
__________ (1390). «بازاندیشی مبانی معرفت شناسی تکامل گرای هایک»، فصلنامه رهیافت های سیاسی و بین المللی، شماره 25، صص  87-61
__________ (1391). «تلازم آزادی و حکومت قانون در اندیشه هایک». فصلنامه علوم سیاسی و روابط بین­الملل، سال پنجم، شماره 18، صص: 72-47.
جلیلی­مرند، علیرضا و دیگران (1395). «عدالت اجتماعی از دیدگاه هایک، رالز، شهید مطهری و شهید صدر با تاًکید بر چیستی عدالت». فصلنامه جستارهای اقتصادی ایران، سال 15، شماره 29، صص: 199-173.
حیدری، محمدحسین و دیگران (1390). «عقلانیت انتقادی از منظر کارل پوپر و دلالت­های آن برای تربیت اخلاقی». مجله علوم تربیتی، دوره ششم، سال 18-2، شماره­های 1 و 2، صص: 42-23.
خاندوزی، احسان (1390). «بازخوانی و نقد نظریه­های عدالت اقتصادی در قرن بیستم». فصلنامه مجلس و راهبرد، سال 18، شماره 68.
خرمشاهی، بهاءالدین (1361). پوزیتویسم منطقی. تهران: علمی و فرهنگی.
زمان­زاده، حمید (1388)، «لیبرال راستین، فریدریش فون هایک». روزنامه دنیای اقتصاد، شماره 1837.
شی یرمر، جرمی (1377). اندیشه سیاسی کارل پوپر، ترجمه عزت اللهئ فولادوند، تهران: طرح نو.
شهرام­نیا، امیرمسعود؛ حاجی­زاده، جلال (1389). «تبیین مبانی دموکراسی در اندیشه­های فلسفی کارل پوپر». نشریه غرب­شناسی بنیادی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، شماره اول، صص: 86-69.
عالم، عبدالرحمن (1382). تاریخ فلسفه سیاسی غرب. چاپ پنجم، تهران: وزارت امور خارجه.
علی­احمدی، رضا (1377). «بررسی و نقد دیدگاه هایک در مورد عدالت اجتماعی»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق (ع)، دانشکداه معارف اسلامی و اقتصاد.
عنایت، حمید (1377). بنیاد فلسفه سیاسی در غرب. چاپ چهارم، تهران: زمستان.
غنی­نژاد، موسی (1381). درباره هایک، تهران: نگاه معاصر.
غنی­نژاد، موسی؛ دیهیمی، خشایار (1383). «مروری بر آثار و اندیشه­های هایک». مجله بررسی­های بازرگانی، شماره 5، صص: 121-116.
فراهانی­فرد، محمدعلی (1397). «نسبت رویکردهای فراتجربی در علم اقتصاد با حکمت عملی اقتصاد اسلامی». فصلنامه روش­شناسی علوم انسانی، سال 24، شماره 97، صص: 37-15.
کچوئیان، حسین؛ فولادیان، مجید (1386). «فلسفه علوم اجتماعی از دیدگاه پوپر». فصلنامه دانشگاه قم، سال نهم، شماره 2.
کشاورز، سوسن؛ نورانی، زهرا (1395). «مقایسه مبانی هستی­شناسی و معرفت­شناسی کارل پوپر با آموزه­های اسلامی». فصلنامه علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، سال چهارم، شماره 7.
کلاته­ساداتی، احمد (1392). «فقر ضدتاریخی­گری در مواجهه با تاریخ؛ با یک ارزیابی انتقادی». فصلنامه تاریخ­نگری و تاریخ­نگاری دانشگاه الزهرا، سال 23، دوره جدید، شماره 11.
گری، جان (1379). اندیشه سیاسی فون هایک. ترجمه خشایار دیهیمی، تهران: طرح نو.
لسناف، مایکل­ایچ (1394). فیلسوفان سیاسی قرن بیستم. ترجمه خشایار دیهیمی، چاپ پنجم، تهران: ماهی.
مگی، برایان (1359). پوپر. ترجمه منوچهر بزرگمهر، تهران: خوارزمی.
نش، کیت (1380). جامعه شناسی سیاسی معاصر. ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران: کویر.
هایک، فریدریش؛ فریدمن، میلتون (1395). راه بردگی، ترجمه حمید پاداش و فریدون تفضلی، چاپ سوم، تهران: نگاه معاصر.
هایک، فریدریش (1380). قانون، قانونگذاری و آزادی. ترجمة مهشید معیری و موسی غنی نژاد. تهران: طرح نو.
__________ (1382). در سنگر آزادی، ترجمه عزت­الله فولادوند، تهران: لوح فکر.
هرسیج، حسین؛ نانسی، نصرالدین (1384). پوپر و دموکراسی. اصفهان: مهر قائم.
Corvi. Roberta (1997). An Introduction to The Thought of Popper. London And New York: T. R. Patrick Camiller.
Hayek, August Von (1944). the Road to Serfdom. London and NewYork: Routledge & Sons.
________________ (1945). “The Use of Knowledge in Society”. The American Economic Review, Vol.35.Issue4. Sep. 
________________ (1949). Individualism and Economic Order. London: Routledge & Keagan.
 ______________ (1960). The Constitution of Liberty. Chicago: University of Chicago Press.
 ______________   (1967). Studies in Philosophy, Politics and Economics, London: Routledge and Kegan Paul.
_______________ (1979). Law, legislation and Liberty: The Political Order of a Free People, Vol. III, Chicago: University of Chicago Press.
________________ (1979). Law, legislation and Liberty: The Mirage of Social Justice, Vol. II, Chicago: University of Chicago Press.
________________(1991). “The Legal and Political Philosophy of David Hume” in The Trends of Economic Thinking, The Collected Works of Hayek, vol. III, Routledge.
Popper, Karl Raimund (1959). The Logic of Scientific Discovery, Hutchinson, London. Reprinted by Routledge 1992. Published in Routledge Classics 2002, Routledge, London & New York.
 ______________________ (1972). Conjectures and Refutations: The Growth of Scientific Knowledge. London: Routledge.
__________________ (1982a). The Open Universe: An Argument for Determinism. London: Hutchinson. 
___________________ (1982b), Quantum Theory and The Schism in Physics. London: Routledge.
  __________________ (1984), “Respone upon Receiving the Award of the Fondation Tocqueville”, (Speech by Karl Popper on October 29).
 ___________________ (2002). ‎Unended quest: an intellectual autobiography. ‎London: Routledge.