غرب شناسی بنیادی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی گرایش ادبیات عرفانی دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشیار گروه فلسفه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

خوانش رایج سوژة دکارتی، آن را به­منزلة نقطة عطفی در«خودبنیادی» انسان درنظر گرفته است. بخش مهمی از فلسفة قرن بیستم به تأسی از هایدگر، بالاترین اهتمام خود را نقد سوژة دکارتی تعریف کرد؛ گویی سوژة دکارتی عامل اصلی انحراف مسیر فلسفه از لحاظ کردن وجود بماهو وجود بوده است. بسیاری منتقدان بحران­های مدرنیته را مولود خودبنیادی سوژة دکارتی می­دانند تا جایی که می­گویند سوژة دکارتی نه تنها فلسفه بلکه بشریت را نیز منحرف کرده است. این مقاله می­کوشد ضمن ارائة تقریری از نقد هایدگر و فیلسوفان متأثر از او، به نحوة تقویم سوژه دکارتی بازگردد و نسبت تأملات دکارتی را با بالقوگی، دوآلیته و خودبنیادی دریابد و نشان دهد با توجه به فقدان بنیادی سوژة دکارتی، نمی­توان چنین نقدی بر حقیقت سوژه نزد دکارت وارد کرد. در این میان متفکرینی بوده­اند که خوانشی متفاوت از سوژة دکارتی داشتند؛ خوانشی که این سوژه را به نسیان وجود و بحرانِ خودبنیادی بشریت و... رهنمون نمی­گردد. مقاله حاضر ضمن نقب زدن به مفهوم سوژه در یونان و تبار هلنی و عرفانی آن، خوانش­های مغایر با خوانش رایج سوژه دکارتی را مبنای کار قرار می­دهد و نشان می­دهد که سوژة دکارتی در حقیقت آن امرِ تهی است که امکان آزمودن حقایق را فراهم می­آورد.

کلیدواژه‌ها

منابع
آگامبن، جورجو؛ (1391)، زبان و مرگ: درباب جایگاه منفیت، ترجمه پویا ایمانی، تهران: مرکز.
________ ؛ (1392)، کودکی و تاریخ، ترجمه پویا ایمانی، تهران: مرکز.
ابن عربی، محی‌الدین (۱۳۸۵)، فصوص الحکم، شرح حسین خوارزمی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات مولی.
احمدی، بابک (1374)، کتاب تردید، تهران: مرکز.
بقلی، روزبهان (1395)، شرح شطحیات، ترجمه محمدعلی امیرمعزی، تهران: طهوری.
پل رش، رابرت؛ (1394)، «مدرنیسم، پست مدرنیسم و نظریه اجتماعی: مقایسه آلتوسر و فوکو»، ترجمه آرش حیدری، چاپ شده در نظریه و واقعیت، گردآوری و ترجمه آرش حیدری و همکاران، تهران: تیسا.
علی.م.افضلی (1383)، «در فلسفه دکارت واژه objective به معنای «ذهنی» است نه «عینی»، نشریه دانشکده ادبیات، سال 47، شماره مسلسل 191، صص 1- 18.
حلاج، حسین‌بن‌منصور (۱۳۷۸)، مجموعه آثار، به کوشش قاسم میرآخوری، تهران: یادآوران.
دریدا، ژاک (1395)، «کوگیتو و تاریخ جنون»، در نوشتار و تفاوت، ترجمه عبدالکریم رشیدیان. تهران: نی.
دکارت، رنه (1384)، اعتراضات و پاسخ­ها، ترجمه و توضیح علی افضلی، تهران: علمی و فرهنگی.
زهاوی، دان؛ (۱۳۹۲)، پدیدارشناسی هوسرل، ترجمه مهدی صاحبکار و ایمان واقفی، تهران: روزبهان.
ژیژک، اسلاوی (1384)، سوژه حساس هگلی، در اسلاوی ژیژک: گزیده مقالات: نظریه، سیاست، دین، ترجمه مراد فرهادپور، تهران: گام نو.
غزالی، محمد (1409)، المنقذ من الضلال، بیروت: دارالکتب العلمیه.
کیرکگور، سورن آبو ؛ (1395)، مفهوم آیرونی: با ارجاع مدام به سقراط، تهران: مرکز.
گیلسپی، مایکل آلن (1398)، ریشه­های الهیاتی مدرنیته، ترجمه زانیار ابراهیمی، تهران: پگاه روزگار نو.
مایرز، تونی (1385)؛ اسلاوی ژیژک، ترجمه احسان نوروزی، تهران: مرکز.
هال، دونالد یوجین؛ (1395)، سوبژکتیویته در ادبیات و فلسفه، ترجمه بختیار سجادی و دیاکو ابراهیمی، تهران: انتشارات دنیای اقتصاد.
هایدگر، مارتین؛ (1395)، مسائل اساسی پدیدارشناسی، ترجمه پرویز ضیاء شهابی، تهران: مینوی خرد.
هایدگر، مارتین (1389)، هستی و زمان، ترجمه سیاوش جمادی، تهران: ققنوس.
هوسرل، ادموند؛ (1381)؛ تأملات دکارتی: مقدمه ای بر پدیده شناسی، ترجمه عبدالکریم رشیدیان، تهران: نی.
_________؛ (1392)، ایده پدیده شناسی، ترجمه عبدالکریم رشیدیان، تهران: علمی و فرهنگی.
Alwahaib, Mohammadal (2017), Ghazali and Descartes from Doubt tocertainty: a phenomenoloGical approach, Discusiones Filosófi cas. Año 18 Nº 31, julio – diciembre 2017. pp. 15 – 40.
Descartes, Rene (1984), The Philosophical Writings of Descartes, Vol. 1 and 2, Translated by John Cottingham, Robert Stoothoff and Dugald Murdoch, New York, Cambridge University Press.
Foucault, Micheal (1994), Ethics: subjectivity and truth , trans. by Robert Huraley and others. edited by Paul Rabinow. The New York Press.
_______ , Micheal (2005), The Hermeneutics ef the Subject, translated by Graham Burchell. Palgrave Macmillan.
Heidegger, Martin (1996), Gesamtausgabe 6.1: Nietzsche l (1936- 1939), Vittorio.
_______________ (1998), Die Geschichte des Seyns, Vittorio Klostermann.
_______________ (2010), Being and Truth, trans, by Gregory Fried and Richard Polt, Indiana University Press.
Held, Klaus (2000), The Controversy Concerning Truth: Towards a Prehistory of Phenomenology, Husserl Studies, Kluwer Academic Publishers, pp. 35-48.
Kennington, Richard (1961), Descartes’ “Olympica”, Socail Research, Vol. 28, No. 2 (SUMMER 1961), pp. 171-204, The Johns Hopkins University Press.
Keevak, Michael (1992), Descartes's Dreams and Their Address for Philosophy, Journal of the History of Ideas, Vol. 53, No. 3 (Jul. - Sep., 1992), pp. 373-396, University of Pennsylvania Press.
Lacan, Jacques (1981) The Seminar of Jacques Lacan Book XI: The Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis, trans. Alan Sheridan, New York: Norton.
Lacan, Jacques (1995), Reading Seminar XI: Lacan's Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis, trans. Colette Soler, edited by Richard Feldstein, Bruce Fink, and Maire Jaanus, State University of New York Press.
Marion. Jean Luc (2012), In the Self’s Place: The Approach of Saint Augustine, translated by Jeffrey L. Kosky, Stanford, California: Stanford University Press.
Matthews, Gareth B. (1992), Thought's Ego in Augustine and Descartes, Ithaca, NY: Cornell University Press.
Mercer, Christia (2017), "Descartes’ debt to Teresa of Ávila, or why we should work on women in the history of philosophy",  Philosophycal Studies, DOI: 10.1007/s11098-016-0737-9.
Moad, O. E. (2009). “Comparing Phases of Skepticism in Al-Ghazali and Descartes: Some First Meditations on Deliverance from Error.” Philosophy East and West. Pp. 88-101.
Zima, Peter V. (2015), Subjectivity & Identity: Between Modernity & Postmodernity, Bloomsbury Academic.
Žižek, Slavoj (1998), "The Cartesian Subject versus the Cartesian Theater". Cogito & the Unconsious, Durham and Undon, Duke University Press.
Žižek, Slavoj (2000), The Ticklish Subject: The Absent Centre of Political Ontology. London and New York:Verso.