غرب شناسی بنیادی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه، دانشکده حقوق،الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه فلسفه ، واحد تهران شمال، دانشگاه ازاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار فلسفه، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

10.30465/os.2022.42931.1858

چکیده

معنویت و معناداری زندگی، موضوعی است که دو تفکر سنتی دینی و دنیای متجدد سکولار را مقابل یکدیگر قرار داده است. پرسش اساسی این است که «آیا معنویت تنها با دین‌داری حاصل می‌شود یا امکان زندگی معنادار در جامعه سکولار نیز وجود دارد؟» معنویت دینی متکی بر جهان غیرمادی و امور روحانی است و می‌تواند ارزش‌های اخلاقی، دین، امر قدسی یا غیبی، عرفانی و... و یا هر نوع حالت معنوی و روحانی در زندگی را شامل شود. معناداری سکولار بر این نکته متمرکز است که زندگی معنادار معلول عقلانیتی است که در نتیجه کنش آزادانه، آگاهانه، ارادی و هدفمند انسان حاصل می‌شود و باید ثمره آن بهبود شرایط زندگی دنیوی انسان باشد. با این برداشت، روشن می‌شود میان دو مقوله دین‌داری و معنویت تفاوت بنیادین وجود دارد، گویی معنویت می‌تواند از دین‌داری منفک شود. تفاوت دین‌داری و معنویت در این است که اگر دین‌داری از سر بندگی نباشد، دین‌داری نیست؛ اما اگر معنویت از سر بندگی باشد، معنویت نیست. آنچه سکولاریسم مدعی تلاش برای تحقق آن است، شناخت حقیقت جهان و تصفیه اندیشه‌های انسانی از خرافات و انحرافات است. وقتی خرافات از حقیقت دین جدا شود، آنچه می‌ماند، دین عقلانی و معنادار است.

کلیدواژه‌ها

 
منابع
ارسطو (1391). اخلاق نیکوماخس، چاپ سوم. ترجمه: سید ابوالقاسم پورحسینی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
بریه، امیل (1395). تاریخ فلسفه، جلد دوم، چاپ سوم، ترجمه: علی‌مراد داودی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
بیزر، فردریک (1398). هگل، چاپ چهارم، ترجمه: سید مسعود حسینی. تهران: ققنوس.
حاجی آقا، رحیم و محبوبه پاک‌نیا (1396). «هابرماس و جایگاه دین در حوزه عمومی»، دوفصلنامه غرب‌شناسی بنیادی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هشتم، شماره دوم، صص 76-57.
خاقانی اصفهانی، محمد و حسین عباسی (1389). جستاری درباره دو واژه سکولاریسم و لائیسیته و برابرهای فارسی و عربی این دو، مجله ادیان و عرفان، شماره یکم، سال چهل و سوم، بهار و تابستان 1389، صص 72-57.
دکارت، رنه (1372).قواعد هدایت ذهن، ترجمه: منوچهر صانعی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، مرکز چاپ و انتشارات.
سلیمانی، عبدالرحیم (1396). تعریف دین در کلام و فلسفه دین و تعریف اقلی و اکثری، فلسفه دین، دوره 14، شماره 2، صص 397-375.
علی خانی، اسماعیل (1394). «برخی شاخصه‌های زندگی معنادار در اسلام»، جستارهای فلسفه دین، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال چهارم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1394، صص 132-111.
کانت، امانوئل (1396). فلسفه فضیلت، چاپ پنجم. ترجمه: منوچهر صانعی دره‌بیدی. تهران: نقش و نگار. 
کانت، امانوئل (1398). دین در محدوده عقل تنها، چاپ پنجم. ترجمه: منوچهر صانعی دره‌بیدی. تهران: نقش و نگار.
مرادخانی، علی و پریزاد سینایی (1392). «بررسی معنای دین بر اساس درآمد درس گفتارهای فلسفه دین هگل»، جستارهای فلسفه دین، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال دوم، شماره اول، صص 117-105.
ملکیان، مصطفی (1381). راهی به رهایی: جستارهایی در باب عقلانیت و معنویت، تهران: موسسه نگاه معاصر.
منزه، مهدی؛ جاهد، محسن و سحر کاوندی (1398). «فراطبیعت‌باوری ترکیبی کاتینگهام و نقش آن در معناداری زندگی»، دو فصلنامه پژوهش‌های علم و دین، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال نهم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1398، صص 142-119.
نارویی نصرتی، رحیم (1389). «معنویت همزاد و همگام انسان؛ نگاهی دینی – روانشناختی»، فصلنامه معرفت، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). قابل دسترس در: http://marifat.nashriyat.ir/node/1976
هیک، جان (1390). فلسفه دین، ترجمه: بهزاد سالکی. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین المللی الهدی.
هیوم، دیوید (1396). تاریخ طبیعی دین، ترجمه: حمید عنایت. تهران: خوارزمی. 
 
Laitinen A. (2010). “Ethical Theory and Moral Practice”, Springer, Vol. 13, No. 3, pp. 353-355.
Pablo Munoz Iturrieta (2017). The Meaning of Religious Freedom in the Secular Public Sphere. Faculty of Philosophy. Ottawa: Ontario.
Taylor Carles (1989). Sources of the Self: The Making of Modern Identity. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
Taylor Carles (2004). Modern Social Imaginaries. Durham, North Carolina: Duke University Press.
Taylor Carles (2007). A Secular Age. Cambridge, Massachusetts: Belknap Press of Harvard University Press.