غرب شناسی بنیادی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فیزیک، هسته پژوهشی نقد الحاد نوین و هسته پژوهشی مطالعات میان رشته‌ای هستی‌شناختی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد

10.30465/os.2025.50748.2018

چکیده

یکی از ادعاهای مدرنیته توانایی انسان در پیدا کردن پاسخ برای تمام پرسش‌ها و حل تمام مسائل بشر ازطریق علوم مدرن است. امّا عملاً آنچه از تحقق مدرنیته در جوامع مدرن ملاحظه می‌شود، خلاف این ادعا را نشان می‌دهد. به‌گونه‌ای که دو نفر ار فیلسوفان بزرگ غربی (نیچه و هایدگر) انسان مدرن را «سرگشته» و «افسون‌زده» توصیف می‌کنند. در این مقاله، با روشی تحلیلی‌فلسفی می‌خواهیم به این پرسش پاسخ دهیم که چرا ادعای مذکور نمی‌تواند صادق باشد. به‌بیان‌دیگر، چرا علوم مدرن نمی‌توانند به جهان معنا دهند؟ در‌این‌راستا، واکاوی چیستی علوم مدرن و بررسی نقاط ضعف آنها لازم است. به‌عبارتی، آیا تاکنون پرسیده‌ایم باوجود نظریات متعدد «رقیب» و متناقض، آیا اعتماد پذیری و روایی علوم مدرن ممکن است؟ یا آیا علوم انسانی مدرن تمام، منسجم و رهایی‌بخش هستند؟ ازاین‌رو، لازم است ابتدا به مطالعه خاستگاه و شکل‌گیری علم مدرن و مدرنیته پرداخته شود و نسبت آنها با یکدیگر بررسی شود. سپس با استفاده از اصول علم مدرن، به پرسش اصلی مقاله در مورد توانایی علوم مدرن در حل مسائل بشر پاسخ داده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

 کتاب‌نامه

اسمارت، ب. (1389). شرایط مدرن، مناقشه‌های پست مدرن (نسخه چاپ دوم). (ح. چاوشیان، مترجم) تهران: کتاب آمه.
آشوری، د. (1392). ما و مدرنیت (نسخه چاپ پنجم). تهران: مؤسسۀ فرهنگی صراط.
جیمسون، ف؛ و ... (1390). پست مدرنیسم منطق سرمایه داری متأخر (نسخه چاپ چهارم). (مجید محمدی و دیگران، مترجم) تهران: هرمس.
رابینگتن، ا؛ واینبرگ، م؛. (1397). رویکردهای نظری هفتگانه در بررسی مسائل اجتماعی. (ر. صدیق سروستانی، مترجم) تهران: اتشارات دانشگاه تهران.
راین، آ. (1388). فلسفۀ علوم اجتماعی (نسخه چاپ پنجم). (ع. سروش، مترجم) تهران: صراط.
ریترز، جورج؛ گودمن، داگلاس جی. (1390). نظریۀ جامعهشناسی مدرن. (م. خ. عباس، مترجم) تهران: جامعه‌شناسان.
ریس، و. (1399). فرهنگ فلسفه. (غلامرضا اعوانی و دیگران، مترجم) تهران: انتشارات مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
سرل، ج. (1395). ساخت واقعیت اجتماعی. (م. محمدامینی، مترجم) تهران: نشر نو.
سرل، ج. (1399). فلسفه در قرن جدید. (م. یوسفی، مترجم) تهران: ققنوس.
سوکال، آ؛ بریکمون، ژ. (1392). چرندیات پست مدرن (نسخه چاپ سوم). (ع. ثابتی، مترجم) تهران: ققنوس.
عاملی، س. (1396). جهانی شدنها:مفاهیم، و نظریه‌ها. ارغنون، 24.
گین، ن. (1389). ماکس وبر و نظریه پست مدرن. (م. مقدس، مترجم) تهران: نشر نهادگرا.
مرکز پژوهشی دائره المعارف علوم عقلی اسلامی. (1395). اصطلاحنامه منطق. قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
ملپاس، س. (1389). ژان فرانسوا لیوتار. (ق. بادیردست، مترجم) تهران: نشر نی.
نیچه، ف. (1389). ارادۀ قدرت (نسخه چاپ پنچم). (م. شریف، مترجم) تهران: جامی.
هراری، ی. (1397). انسان خداگون: مختصری بر تاریخ فردا. (ن. گرگین، مترجم) تهران: طرح نقد.
واسطی، ع. (1400). «فهم شبکه ­ای معنا» به مثابه زیرساخت زبانی برای فهم گزاره­های نقلی اعم از توصیفی و تجویزی». ذهن، 22(88)، 5-29.
ویس، ژ. (1400). واژنامۀ هایدگر. (ش. اولیایی، مترجم) تهران: نشر ققنوس
Baghramian, Maria and J. Adam Carter. (Spring 2022 Edition). Relativism. (E. N. Zalta, Editor) Retrieved from The Stanford Encyclopedia of Philosophy: https://plato.stanford.edu/archives/spr2022/entries/relativism/
Foucault, M. (1966). Les mots et les choses. Paris: Gallimard.
Foucault, M. (1966, juin 15-21). "L'homme est-il mort?" (entretien avec C. Bonnefoy). Arts et Loisirs, 38, pp. 8-9.
Fukuyama, F. (2014). Political Order and Political Decay, New York : Farrar, Straus and Giroux.
Fukuyama, F. (1995). "Reflections on the End of History," five years later. History and Theory, 34(2), 27-43.
Fukuyama, F. (1995). The End of History and the Last Man, Free Press: New York.
Hegel, G. (1977). Phenomenology of Spirit. (A. Miller, Trans.) Oxford: Oxford University Press.
Heidegger, M. (1989). Les problèmes fondamentaux de la phénoménologie. (J.-F. Courtine, Trans.) Paris: Gallimard.
Heidigger, M. (1989). Beiträge Zur Philosophie: Vom Ereignis. Frankfurt am Main·: Vittorio Klostermann.
Heisenberg, W. (1953). Physics and Philosophy. Harper: Harper.
Hempel, C. (1966). Philosophy of Natural Science. Englewood Cliffs (N.J.): Prentice-Hall.
Hume, D. (2009). A Treatise of Human Nature. Auckland, New Zealand: the Floating Press.
Kuhn, T. (1996). The Structure of Scientific Revolutions (Third Edition ed.). Chicago: The University of Chicago Press.
Lyotard, J.-F. (1984). The postmodem condition: A Report on Knowledge. (Bennington G., Massumi B., Trans.) Manchester: Manchester University Press.
Medawar, P. (1967). The Arte of the Soluble. Ann Arbor: University of Michigan Press.
Peters, M. (2010). "Neoliberalism, the Market and Performativity," Philosophy of Education – Contemporary Issues, 11-16.
Popper, K. (1959). The Logic of Scientific Discovery. London: Routledge Classics.
Popper, K. (1988). The Open Universe: An Argument for Indeterminism. London: Cambridge University Press.
Roman, P. (1966). "Symmetries in Physics." Boston Colloquium for the Philosophy of Science; Boston Studies in Philosophy of Science.