نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی دانشگاه شیراز
2 دانشیار علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
10.30465/os.2025.49155.1990
چکیده
نیچه و هایدگر مواجهه ای فلسفی انتقادی با مدرنیته داشته اند.از منظر هستی شناسی و معرفت شناسی آنها خود را پست‌مدرن معرفی نمی‌کنند،اما اندیشه‌های آنان قالب‌های ساختارشکنانه‌ای برای پست‌مدرنیسم و پساساختارگرایی به‌وجود آورد. مقاله حاضر نشان می دهد چگونه نیچه و هایدگر با واسازی مفهوم زمان بنیانهای فکری و فلسفی رایج را دگرگون می کنند و نسبت درهم‌تنیده میان قدرت-زبان-رخداد ایجاد می‌کنند.آنها با ایجاد شک و تردید در بنیانهای اندیشه متافیزیکی، یعنی جوهرگرایی و سوژۀ مدرن تلاش کردند تا فلسفه را در پیوند با زندگی تفسیر و تحلیل کنند.آنها با بهره گیری از مفهوم حرکت (شدن) چرخشی فهم و تفسیر ما از جهان را تغییر می‌دهند. بدین معنا که زندگی را به مثابه رخدادی در حال نو شدن می بینند. نتیجه این که از منظر آنان رخدادها نه امری بیرونی نسبت به زبان-قدرت بلکه درونی آن هستند و بدین سان نقش بنیادین در تثبیت و یا تغییر معرفت تاریخی دارند؛ یعنی در درون زبان-قدرت رخدادها به مثابه امکان صورتبندی جدیدی از حقیقت ممکن می شود. بر همین اساس می توان ضدمتافیزیک گرایی تاریخی را یکی از مهمترین پیامد چنین نسبتی دانست که در اندیشه‌های متفکران پساساختارگرایانه و پسامدرن از جمله، فوکو، دریدا و رورتی خود را پدیدار می سازد.
کلیدواژه‌ها
احمدی، بابک (1374). مدرنتیه و اندیشة انتقادی، چاپ دوم، تهران، نشر مرکز.
احمدی، بابک (1381). هایدگر و تاریخ هستی، تهران، نشر مرکز.
احمدی، بابک (1382). هایدگر و پرسش بنیادین، چاپ دوم، تهران، نشر مرکز.
استرن، ج. پ (1380). نیچه، ترجمه عزت الله فولادوند، چاپ چهارم، تهران: طرح نو.
اصغری، محمد (1388). "جایگاه هایدگر در اندیشه نئوپراگماتیستی ریچارد رورتی"، پژوهش های فلسفی - کلامی، سال یازدهم، شماره 2، صص 226-240.
اصغری، محمد (1399). "نگاهی به کتاب جستارهایی دربارۀ هایدگر، دریدا و دیگران"، مجله نقد نافه فلسفه کلام و ادیان، دوره2، شماره 1، صص 1-5.
اکبری، یونس (1393). "دیرینه شناسی و تبارشناسی فوکو: گذار از تاریخ نگاری متداول"، فصلنامه تاریخ نو، شماره هفتم، صص 24-50.
اکرمی، موسی و اژدریان شاد، زلیخا (1391). "تبارشناسی از نیچه تا فوکو"، روش شناسی علوم انسانی، سال هیجدهم، شماره70، صص 7-32.
ایمانی، پویا (1396). پیش گفتار در کتاب جورجو آگامبن، زبان و مرگ در باب جایگاه منفیت، ترجمه پویا ایمانی، چاپ سوم، تهران: نشر مرکز.
اینوود، مایکل (1395). روزنه‌ای به اندیشة مارتین هایدگر، ترجمه احمدعلی حیدری، تهران، انتشارات علمی.
آجیلی، هادی و محسن سلگی (1395). "نقد اندیشۀ پست‌مدرن با تأکید بر آرای نیچه و هایدگر"، دوفصلنامه علمی تخصصی مطالعات تحول در علوم‌انسانی، سال چهارم، شماره هفتم، صص 74-88.
آزادی، زکیه (1402). آزادی و رخداد در اندیشۀ هایدگر، تهران، نشر نی.
بدیو، آلن (1395). "نیچه کیست"، ترجمه حمزه موسوی، اطلاعات و معرفت، سال یازدهم، شماره 10، صص 60-63.
بشیریه، حسین (1393). تاریخ اندیشه‌های سیاسی در قرن بیستم لیبرالیسم و محافظه کاری، چاپ سیزدهم، تهران، نشر نی.
بولت، باربارا (1395). هایدگر در چارچوبی جدید: شرح مفاهیم اصلی هایدگر برای هنرمندان، ترجمه مهتاب کرامتی، چاپ اول، تهران، انتشارات ناهید.
بیستگی، میگل د (1394). "هایدگر و امر سیاسی"، ترجمه سیاوش جمادی، چاپ دوم، تهران انتشارت ققنوس.
بیلسکی، آندریوس (1395). "تاریخ و تبارشناسی: فردریش نیچه و میشل فوکو"، ترجمه پرستو منتشلو، و عارف نریمانی، تاریخ‌نامه خوارزمی، سال چهارم، شماره 1، صص 25-48.
بیمل، والتر (1387). بررسی روشنگرانه اندیشه‌های هایدگر، ترجمه بیژن عبدالکریمی، چاپ دوم، تهران، انتشارات سروش.
پالمر، ریچارد ا (1393). علم هرمنوتیک (نظریۀ تأویل در فلسفه‌های شلایرماخر، هایدگر، گادامر) ، ترجمه محمد سعید حنایی کاشانی، چاپ هشتم، تهران، انتشارات هرمس.
تاجیک، محمدرضا (1382). "مدرنیسم، پسامدرنیسم و معمای هویت"، گفتمان، شماره 7، صص1-12.
حقیقی، شاهرخ (1391). گذار از مدرنیته؟ نیچه، فوکو، لیوتار، دریدا، چاپ پنجم، تهران، انتشارات آگه.
خاتمی، محمود (1387). جهان در اندیشه مارتین هیدگر، چاپ سوم، تهران، انتشارات دانش و اندیشه معاصر.
داودی، علی‌اصغر (1390). "تحلیل مناسبات قدرت در اندیشه میشل فوکو"، مطالعات سیاسی، شماره 12، دوره3، صص 93- 116.
دریفوس، هیوبرت و رابینو، پل (1387). میشل فوکو فراسوی ساخت‌گرایی و هرمنوتیک با مؤخره‌ای به قلم میشل فوکو، ترجمه حسین بشیریه، تهران، نشر نی.
دریفوس، هیویرت (1382). "وجود و قدرت هایدگر و فوکو"، مترجم حسینعلی شیدان شید، نامه فرهنگ، شماره 49، صص41-51.
دلوز، ژیل (1397). نیچه و فلسفه، ترجمه عادل مشایخی، چاپ ششم، تهران، نشر نی.
زیویار، فرهاد؛ شاکری خوئی، احسان و اعتمادی، امیر (1393). "بازشناسی گزاره‌های هرمنوتیک فلسفی و بررسی و نقد آن"، پژوهش‌نامة انتقادی متون و برنامه‌های علوم‌انسانی، سال چهاردهم، شمارۀ دوم، صص 47-66.
ژیژک، اسلاوی (1401). "رخداد سفری فلسفی با قطار یک مفهوم"، ترجمۀ امیررضا گلابی، تهران، نشر نی.
سامع، سید جمال و صافیان، محمدجواد (1395). "واکاوی زبان در افق هستی‌شناسی تودستی هایدگر"، پژوهش های فلسفی ، سال10، شماره 19، صص173-205.
سجویک، پیتر (1397). دکارت تا دریدا مروری بر فلسفة اروپایی، ترجمه محمدرضا آخوندزاده، چاپ هشتم، تهران، نشر نی.
سینکلر، مارک (1392). "نیچه و مشکل تاریخ"، فصلنامه علمی تاریخ‌نامه خوارزمی، ترجمه جعفر مراد حاصلی، سال اول، شماره سوم، صص 138- 154.
شِرت، ایون (1387). فلسفة علوم اجتماعی قاره‌ای: هرمنوتیک، تبارشناسی و نظریة انتقادی از یونان باستان تا قرن بیست و یکم، ترجمه هادی جلیلی، تهران، نشر نی.
صانعی دره بیدی، منوچهر (1385). "وجود در نظر نیچه"، پژوهش علوم انسانی، شماره50، صص 63-74.
ضیمران، محمد (1390). نیچه پس از هایدگر، دریدا و دلوز، چاپ سوم، تهران، انتشارات هرمس.
عالم، عبدالرحمان و انصافی، مصطفی (1397). "بازشناسی گذار ساختارگرایی به پساساختارگرایی"، فصلنامه سیاست، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دوره 48، شماره 1، صص 59-76.
علوی‌تبار، هدایت و امامی، سیده آزاده (1393). "مرگ خدا و پیامدهای آن در فلسفۀ نیچه"، جُستارهای فلسفه دین، سال سوم، شمارۀ دوم، صص 1-13.
فوکو، میشل (1392)، دیرینه شناسی، مترجمان نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نشر نی.
فیگال، گونتز (1394). درآمدی بر هایدگر، ترجمه شهرام باقری، چاپ اول، تهران، انتشارات حکمت.
قادرزاده، هریش؛ نوری، هادی و نعیمی، عباس (1391). "بازشناسی مفهوم قدرت در اندیشۀ فوکو"، غرب‌شناسی بنیادی پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، سال سوم، شمارۀ 2، صص 107-127.
قادری، زکریا (1390). "نقد گفتمان فلسفی مدرنیته: سوژه، حقیقت، و قدرت در اندیشه فوکو"، غرب شناسی بنیادی، سال دوم، شماره2، صص127-179.
قسامی، حسین و اصغری، محمد (1402). "انسان به مثابۀ رخداد خرد - زبان؛ تفسیری ارسطویی - هایدگری از داستان گزارش به فرهنگستان اثر فرانتس کافکا"، حکمت و فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی، دورة 19، شمارة 74، صص 169-192.
قسامی، حسین و اصغری محمد (1396). "باز تفسیر مفهوم رخداد از آن خودکننده نزد هایدگر باتکیه‌بر مفهوم تفکر"، تأملات فلسفی، سال هفتم، شماره 19، صص 1-35.
قمی، محمدباقر و ریختهگران، محمدرضا (1392). "تفسیر نیچه بر مبنای مفهوم بازی"، سال دهم، شماره سوم، صص 27-44.
مشایخی، عادل (1401)، تبارشناسی خاکستری است تأملاتی دربارهی روش فوکو، تهران، نشر نی.
مصلح، علی‌اصغر و خانقاه، مهدی پارسا (1392). "خاستگاه های واسازی نیچه"، مجله متافیزیک دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، سال پنجم، شماره16، صص 93-114.
معینی علمداری، جهانگیر (1385). روش شناسی نظریه های جدید در سیاست (اثبات گرایی و فرا اثبات گرایی) ، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
موسوی مهر، سید محمدمهدی (1398). "زبان و نسبت آن با تکنولوژی در فلسفه هایدگر"، دوفصلنامه علمی -پژوهشی هستی و شناخت، سال ششم، شماره 1، صص191-208.
مهرگان، آروین (1387). نیچه و معرفت‌شناسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات طرح نو.
نظری، علی‌اشرف و حسنپور، علی (1392). "بازاندیشی در اندیشۀ خواست قدرت: روایتی متفاوت از مفهوم قدرت"، فصلنامه سیاست، دوره43، شماره3، صص237-256.
نیچه، فردریش ویلهلم (1381)، فریدریش نیچه و گزین گویه هایش، ترجمه و تدوین پریسا رضایی و رضا نجفی، تهران، انتشارات مروارید.
نیچه، فردریش (1395). تبارشناسی اخلاقی، ترجمه داریوش آشوری، چاپ سیزدهم، تهران، انتشارت آگاه.
نیچه، فریدریش (1398). فلسفه، معرفت و حقیقت، ترجمه مراد فرهادپور، چاپ نهم، تهران، انتشارات هرمس.
نیچه، فریدریش (1400). چنین گفت زرتشت، ترجمه داریوش آشوری، چاپ چهل و ششم، تهران، نشر آگه.
نیگرو، روبرتو و رواینگ، گرالد (1388). "انقلاب مولکولی و رخداد"، در سایت:
https://www.pagesmaTgazine.net/fa/articles/molecular-revolution-and-event
واتیمو، جیانی (1396). "پسامدرن: جامعة شفاف"، در کتاب سرگشتگی نشانه‌ها نمونه‌هایی از نقد پسامدرن، بودریار و دیگران، گزینش و ویرایش، مانی حقیقی، چاپ نهم، تهران: نشر مرکز.
هایدگر، مارتین (1385). معنای تفکر چیست، ترجمه فرهاد سلیمانیان، تهران، نشر مرکز.
هایدگر، مارتین (1386). "پرسش از تکنولوژی، در کتاب فلسفة تکنولوژی، مارتین هایدگر، دُن آیدی، و دیگران"، مترجم شاپور اعتماد، چاپ سوم، تهران، نشر مرکز.
هایدگر، مارتین (1389). متافیزیک چیست، ترجمه سیاوش جمادی، چاپ ششم، تهران، انتشارات ققنوس.
هایدگر، مارتین (1399). هستی و زمان، ترجمه سیاوش جمادی، تهران، انتشارات ققنوس.
هایدگر، مارتین (1392). زبان، خانهی وجود گفت و گوی هیدگر با یک ژاپنی، ترجمه جهانبخش ناصر ، چاپ دوم، تهران، انتشارات هرمس.
یانگ، جولیان (1384). فلسفه هنر هایدگر، ترجمه امیر مازیار، چاپ اول، تهران، انتشارات گام نو.
یحیایی ایلهای، احمد (1390). "تحلیل گفتمان چیست"، تحقیقات روابط‌عمومی، سال دهم، شماره 60، صص 24-26.
Baker, G. (2003). Nietzsche, Artaud, and Tragic Politics. Comparatie Literature, 55(1), 1-23.
Burton, A., & Weber, B. (2024). Dwelling and Departure: Beginning Disputes between Arendt and Heidegger. Text Matters: A Journal of Literature, Theory and Culture, (14), 21-40.
Horgan, T. (1978). The case against events. The Philosophical Review, 87(1), 28-47.
Johnston, J. (1990). Discourse as event: Foucault, writing, and literature. MLN, 105(4), 800-818.
Pearson, K. A. (1997). Living the eternal return as the event: Nietzsche with deleuze. Journal of Nietzsche Studies, 64-97.
Sheehan, T. (2023). Rewriting Heidegger. Differenz. Revista internacional de estudios heideggerianos y sus derivas contemporáneas, (9), 167-193.
Widder, N. (2008). Foucault and the Event. International Political Sociology, 2(3), 276-277.
)