نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• محمد مشکات ¹
• محسن فاضلی ²

¹ استادیار گروه فلسفه، دانشگاه اصفهان

² کارشناس ارشد فلسفه، گروه فلسفة دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان

چکیده

آیزایا برلین فیلسوف و مورخ اندیشه‌ها از سرشناس‌ترین و برجسته‌ترین لیبرال‌های دوران معاصر است که تقریر او از دو مفهوم آزادی سررشتۀ بحث‌های سیاسی و اجتماعی و اخلاقی مرتبط با آزادی است. مفهوم آزادی از کلیدی‌ترین آرای او و به‌نوعی مرکز ثقل اندیشه‌های اوست. به نظر او، آن‌چه در انسان اهمیت ویژه دارد و حتی انسانیت انسان در گرو آن است قدرت انتخاب و گزینش‌گری اوست و آزادی از این جهت اهمیت ویژه می‌یابد که میدانی برای انتخاب انسان‌ها فراهم می‌آورد. در تمام جنبه‌های اندیشۀ برلین از جمله پلورالیسم ارزشی، رد جبرگرایی تاریخی، رد آرمان‌شهرگرایی و دفاع از دموکراسی (البته دموکراسی‌ای که جنبه‌های منفی آن به دست نیروهای روشن‌فکر و نقاد محدود و کنترل می‌شود) رد پای آزادی‌محوری و دغدغۀ دفاع از آن قابل درک و محسوس است. در این مقاله، ابتدا سعی می‌شود مفهوم آزادی مثبت و منفی از نگاه برلین تبیین شود و سپس جنبه‌‌‌های مختلف آن با نگاه نقادانه مورد بررسی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

• آزادی منفی
• آزادی مثبت
• جبرگرایی
• لیبرالیسم
• تجربه‌گرایی
• تکثرگرایی
• آیزایا برلین