غرب شناسی بنیادی
غرب شناسی بنیادی

از شرق‌گرایی تا شرق‌شناسی: پژوهشی در تحول مفهوم و مصداق «شرق‌شناسی»

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

سیدکمال کشیک نویس رضوی 1
عباس احمدوند 2

1 کارشناس ارشد تاریخ فرهنگ وتمدن ملل اسلامی،دانشگاه زنجان

2 استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی, دانشکده الهیات و ادیان،دانشگاه شهید بهشتی

چکیده
بسیاری از تعریف‌های بیان شده درباره «شرق‌شناسی»، دربردارنده مفهوم غربی آنها است؛ ابهام این واژه با بارمعنایی منفی، به‌ویژه در ارتباط با استعمارِ اروپا، تصدیق شدنی‌است.  تلاش‌های ادوارد سعید برای ابهام‌زدایی از آن، چیزی از این پیچیدگی نکاست بلکه در گفتمانی ضد غربی، به محور و مبنای نقد تبدیل گردید. تاکید بر تقابل دو جهان شرقی(شرقی شده) و جهان غربی(غربی شده)، فاصله‌ای در ذهن پژوهشگر میان موضوع و حقیقت آن ایجاد می‌کند؛ فاصله‌ای که سبب ساخت تصویری ناروا از موضوع می‌شود. تغییر این اصطلاح در مواجه با موضوع، نشان از تغییر رویکرد غربیان درباره آن است و متاسفانه این تغییرات از طرف منتقدان، به ویژه مسلمانان، نادیده گرفته می‌شود. بی توجهی به نقش زمان در ارایه تعریف ها، به ویژه در حوزه مطالعات اسلامی درغرب، بر این تقابل تاثیر گذاشته و مفهومی منجمد را به نقد کشیدن عمق اختلاف نظرها را بیشتر کرده‌است. در این مقاله تلاش شده‌است با بررسی زمینه‌های ساخت اصطلاح«شرق‌شناسی» در فرهنگ اروپایی، قلمروشناسی یا کاربردهای آن، فهم ما ازشرق‌شناسی، نقش شرقیان درتحول فکرغربیان با حضور و همکاری مسلمانان درمطالعات اسلامی، به چالش امروزین و تغییرپارادایم شرقشناسی پرداخته شود. همچنین درپایان بحث شرق‌شناسی همدلانه را، با برشمردن مهمترین عوامل آن، پیش کشیده‌ایم.

کلیدواژه‌ها

شرق‌شناسی
مطالعات اسلامی درغرب
گفتمان غربی
شرق‌شناسی همدلانه
ادوارد سعید
  1. احمد، غراب،(1416)، رؤیة اسلامیة للاستشراق، دارالاصالة للثقافه.
  2. احمدوند، عباس، (1380ش)«گزارشی کوتاه از چاپ و نشر قرآن کریم در غرب»، آینه پژوهش، مرداد و شهریور، شماره 69.
  3. احمدوند،‌عباس،(1377ش )، «گذری بر مطالعات شیعی در غرب»، مجله مقالات و بررسی ها ، دفتر 63 ، دانشکده الهیات ومعارف اسلامی دانشگاه تهران ، تابستان، درآمد.
  4. احیا حسینی، غلام،( 1387) شیعه پژوهی و شیعه پژوهان انگلیسی زبان 1950 – 2006، زیرنظر دکتر محسن الویری و دکتر عباس احمدوند، موسسه شیعه شناسی و جامعه مصطفی العالمیه ، چاپ اول، قم.
  5. اخوان‌صراف، زهرا، (1382ش )، «قرآن‌وحدیث: آسیب‌شناسی‌مطالعات‌قرآنی‌خاورشناسان»، مشکوة، شماره81، زمستان، ص4-16.
  6. إدریس، محمد جلاء،(1995)، الإستشراق الإسرائیلی فی المصادرالعبریة، العربی.
  7. اسعدی،مرتضی،(1381ش)، مطالعات اسلامی درغرب انگلیسی زبان از آغاز تا شورای دوم واتیکان،1965م، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
  8. اسمارت،نینیان،(1389ش)، دین پژوهی،ترجمه سیدسعیدرضامنتظری واحمدشاکرزاده،نشرادیان،قم.
  9. بدوی ، عبدالرحمن،(1993)، موسوعه المستشرقین، طبعه جدیده منقحه و مزیده بثمانین ماده جدیده، دارالعلم للملایین، الطبعه الثالثه،بیروت، تموز.
  10. برگ نیسی،کاظم،(1374ش)، «واژه های دخیل قرآن ودیدگاهها»،مجله معارف،شماره34و35،فروردین وآبان،ص93-119.
  11. البعلبکی، روحی،(1995)، المورد، دارالعلم الملایین، بیروت.
  12. پارسا، فروغ، (1383ش)، «خاورشناسان ورویکردهای نوین در«جمع قرآن»، مجله تحقیقات علوم قرآن وحدیث،شماره1، بهار، ص52-71.
  13. پاکباز، روئین، (۱۳۸۵ش)، دائرةالمعارف هنر، چاپ پنجم، تهران، فرهنگ معاصر.
  14. حبنّکةالمیدانی، عبدالرحمن حسن،(2000)، أجنحة المکر الثلاثة وخوافیها: التبشیر - الاستشراق - الاستعمار، دراسة وتحلیل و توجیه ، دارالقلم.
  15. حسینی طباطبایی، مصطفی،(1375ش)، نقدآثارخاورشناسان، چاپخش، تهران.
  16. الحمد النملة، علی بن ابراهیم،(1418)، الاستشراق و الدراسات الاسلامیه، مکتبة التوبة.
  17. حنفی، حسن، (1990)، فی الفکر الغربی المعاصر، الموسسه الجامعیة للدراسات والنشر والتوزیع، بیروت، الطبعة الرابعة.
  18. ربیعی آستانه ، مسعود،(1380ش)، «معرفی چند اثر برجسته مستشرقان مجله بینات»، سال هشتم، شماره 30، ص116-125.
  19. رزاقی موسوی، قاسم،(1388ش)، «درآ مدی بر شرق‌شناسی و مستشرقان» ، نامه تاریخ پژوهان، سال پنجم، شماره هفدهم، بهار، ص23-47.
  20. الرفاعی، عبدالجبار،(1371ش)، «ملامح من رؤیة المستشرقین للقرآن»، رسالة القرآن، شماره 11،دی،ص181-192.
  21. ریپین، اندرو، (1386ش)،«قرآن پژوهی درغرب»، سیدعلی آقایی، خردنامه همشهری،شماره21،آذر،ص63-65.
  22. زمانی، محمدحسن،(1385)، «مفهوم شناسی، تاریخچه و دوره‌های استشراق »، مجله قرآن و مستشرقان، شماره 1، پاییز و زمستان، ص31-32.
  23. زمانی،محمدحسن،(1385ش)، اسلام شناسی وشرق شناسی غربیان،بوستان کتاب.
  24. زین العابدین، محمد سرور بن نایف،(1988)، دراسات فی السیرة النبویة، دارالارقم،[بی جا].
  25. سالم، الحاج،(1991)، الظاهره الاستشراقیه و اثر ها علی الدراسات الاسلامیه، جزیره مالت.
  26. السایح، احمد عبدالرحیم،(1996) الاستشراق فی میزان نقد الفکر الاسلامی، قاهره، الدار المصریه اللبنانیه.
  27. السباعی، مصطفی،(بی‌تا) الإستشراق والمستشرقون مالهم و ماعلیهم، دارالورّاق،بی‌جا.
  28. سعید، ادوارد،(1377ش) شرق شناسی، ترجمه عبدالرحیم گواهی، دفتر نشرفرهنگ اسلامی، تهران.
  29. سمایلوفتیش، احمد،(1974)فلسفة الاستشراق،دارالمعارف.
  30. سی مارتین،ریچارد،(1377ش)، «پیشینه مطالعات اسلامی درغرب»، سیدحسن اسلامی، آینه پژوهش، شماره54، بهمن واسفند، ص19-25.
  31. الشرقاوی،محمود،)1969(، الدکتور عبدالکریم، جرمانوس مستشرق کبیر و صدیق للعرب، النشریة العلوم الانسانی «الکاتب»، سبتمبر العدد109، صص113-106.
  32. شکوری، ابوالفضل،(1371ش) جریان‌شناسی تاریخ‌نگاریها در ایران معاصر، تهران، بنیاد انقلاب اسلامی.
  33. شولر، مارکو، (1386ش)، «پژوهش های قرآنی پس ازدوره روشنگری درغرب»، سیدعلی آقایی، هفت آسمان، شماره34، تابستان، ص35-72.
  34. صادقی، تقی، (1384ش)، «مطالعات قرآنی خاورشناسان»، مربیان، شماره15، سال پنجم، بهار، ص5تا35.
  35. صداقت  ثمر حسینی، کامیار، (1386ش)، «شرق‌شناسی و جهانی سازان معاصر غربی»، پژوهشگران، خرداد و تیر ، شماره12و 13، ص5-10.
  36. عادل، ماجدمحمد، (2007)، الفهم الاستشراقی لتفسیرالقرآن الکریم، رسالة لدرجة الماجستیرفی الشریعة والعلوم الإسلامیة، جامعه الکوفة.
  37. عبدالراضی، محمدعبدالمحسن، (2006)، ماذایریدالغرب من القرآن؟، کتاب البیان، الریاض.
  38. عبدالعال،اسماعیل سالم،(1990)،"المستشرقون والقرآن"،دعوةالحق،السنةالتاسعة،العدد104.
  39. عبدالمنعم، فؤاد،(بی‌تا) من افترائات المستشرقین علی الاصول العقدیه فی الاسلام، الازهر، مکتبة العبیطان ریاض.
  40. عمرفوزی، فاروق،(1998) الإستشراق والتاریخ الإسلامی، الأهلیة، عمان.
  41. فوک، یوهان،(2001) تاریخ الحرکة الإستشراق(الدراسات العربیة والاسلامیة فی اروبا حتی بدایة القرن العشرین)، عمرلطفی العالم، دارالمدارالاسلامی، بیروت.
  42. کریمی‌نیا، مرتضی،(1385ش)، «درآمدی برمباحث زیبایی شناسی درمطالعات قرآن پژوهی غربیان با تاکید برکتاب«خداوندزیباست»، ترجمان وحی، شماره 20، پائیزوزمستان، ص34-54.
  43. کمپ، پرسی،(1372)، «ماو خاورشناسان نوین» ، ترجمه جلال ستاری، نامه فرهنگ شماره 12، ص118-125.
  44. لأمین النعیم، عبدالله محمد،(1997)، الإستشراق فی السیرة النبویة، المعهدالعالمی للفکرالاسلامی،[بی جا].
  45. محمدالجبری، عبدالمتعال،(بی‌تا) السیرة النبویة و اوهام المستشرقین، مکتبة وهبة، القاهرة.
  46. محمود حمدی زقزوق،(1997) الاستشراق و الخلفیة الفکریة للصراع الحضاری،ص 87، دار المعارف، القاهرة.
  47. میروویچ، اوادو ویترای،(1378ش)،« اندیشه اسلامی) گفت و گو(» ، ترجمه: صالح واصلی،مجلات«عقیدتی، فرهنگی، اجتماعی(اسلام و غرب)، آبان 1378،ش27، ص31.
  48. میرة، عبدالرحمن،( بی‌تا) الاسلام والمسلمون بین احقاد التبشیر و ضلال الإستشراق، دارالجیل، بیروت،.
  49. نوفا، توفیان تیوفا، (1383)، «جاذبه شگرف قرآن(گفتگو)»، مترجم: عزالدین رضانژاد، فصلنامه پژوهه، خردادوتیر، ش6، ص12-16.
  50. الویری، محسن،(1389ش)، مطالعات اسلامی در غرب، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
  51. هرماس،عبدالرزاق بن اسماعیل،(1423هـ)، «علم التفسیرفی کتابات المستشرقین»، مجلةجامعة ام القری لعلوم الشریعة واللغة العربیة وآدابها، ج15، ع25، شوال.
  52. هوفمان، مراد ویلفرید،(1414هـ/1993م) یومیات ألمانی مسلم، ترجمه د. عباس رشدی العماری، مؤسسه الأهرام، الطبعه الأولی.
  53. الیاده،میرچا،)1375ش(، دین پژوهی،ترجمه بهاءالدین خرمشاهی،پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی،تهران.    
    1. Arberry, (1943), British Orientalists, A.J. British Orientalists, William Gollins, London.
    2. Bawani, Ibrahim Ahmad, (Editor), Islam our choice, Abridged edition, No, No, 1992; Kitabevi, Hakikat, why did they become Muslim, third edition, Darussefaka, No, 2000; the Islamic review, October 1951, (website) << www.aaiil.org>>.
    3. Camus, Jean-Yves, (1980), "Islam in France" (http://www.ict.org.il/Articles/tabid/66/Articlsid/543/currentpage/18/Default.aspx; Cultures, Volume 7, UNESCO and la Baconniére.
    4. Clark, J.J., (1997) Oriental enlightment, Routledge, London and Newyork.
    5. Cleary, J, (2003), Transcript of Sheikh Khalid Yasin, 07/09/2003, (http://www.abc.net.au/sundaynights/stories/s943004.htm)
    6. Deeb, Lara, (2006), an Enchanted Modern: Gender and Public Piety in Shia Lebanon, Princeton University Press.
    7. Geoffroy, É, (2010), Introduction to Sufism: The Inner Path of Islam, translated by roger gaetani, New York.
    8. Harding, James, (1979), Artistes Pompiers: French Academic Art in the 19th Century, Academy Editions.
    9. Jukka Jouhki, (2006) imagining the other: Orientalism and Occidentalism, university of JYVÄSKYLÄ.
    10. Kitabevi, Hakikat, (2000), "Why did they become Muslim?” third edition, Darussefaka, No.
    11. Kose, Ali, (2012) Conversion to Islam: A study of Native British Converts, Rutledge.    
    12. Leonard Swidler and Reuven Firestone, (2007), Trialogue: Jews, Christians, and Muslims in Dialogue, London.
    13. Lindley, S, H and Eleanor J. Stebner, (Editors), (1989), The Westminster Handbook to Women in American Religious History, Published by west minister John Knox Louisville, Kentucky.
    14. M .Kazemzadeh, (2002), Islamic Fundamentalism, Feminism, and Gender Inequality in Iran under Khomeini, lanham.
    15. Mabilat, Claire, (2006), British orientalism and representations of music in the long nineteenth century ideas of music, otherness, sexuality and gender in the popular arts, Durham theses, Durham University.
    16. Mahmood, Mamdani, (2004), Good Muslim, Bad Muslim: America, the Cold War, and the Roots of Terrorism, New York: Pantheon.
    17. Marty, Martin E., (1984), Pilgrims in Their Own Land: Five Hundred Years of Religion in America. New York: Penguin.
    18. Mottahedeh, Roy, (2000), the Mantle of the Prophet: Religion and Politics in Iran. Oneworld.
    19. Mumin Abdur Razzaque Selliah, (1934), "Why I embraced Islam”, in Islamic Review, No 8, Vol xxii, August.
    20. N.Stearns, peter, (1994), Encyclopeadia of Social History, Garland Publishing, New York and London, p392; 917.
    21. Olmstead, Clifton E, (1960), History of Religion in the United States, Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall.
    22. Oxford. Advanced Learner’s Dictionary (1999) P؛ 818.Webster’s Encyclopedia unabridged Dictionary of the English Language. P. 1015.
    23. Ramadan, Tariq, "Plotting the Future of Islamic studies, Teaching and research in the current political climate", in Higher Education Journal, academic Matters, Dec2007, pp. 6 – 8.
    24. Rescher; Nicholas, (1984) Ongoing journey, University Press of America, 1986; Bakalla, M. H, Arabic culture through its language and literature, Kegan Paul International.  
    25. Saeed, Abdullah, (2008), the Qur'an; an introduction, Routledge, London and NewYork.
    26. Said, Edward, (1979) Orientalism, Vintage Books, New York.
    27. SH. Shay, (2003), The Axis of Evil: Iran, Hezbollah and, the Palestinian Terror, Herzliya, Israel: interdiscplinry center.
    28. Talib, Amer, (2011), "Questions & Answers with Dr. Scott Lucas, Acting Director in the School of Middle Eastern and North African Studies at the University of Arizona" in : <>( August 2).
    29. Tromans, Nicholas, (2008) and others, The Lure of the East, British Orientalist Painting.
    30. Wail .S. Hassan (2007) "The rise of Arab- American literature: Orientalism and cultural Translation in the work of Ameen Rihani", in American literary history journal, 8, Dec.
    31. Wail .S. Hassan, (2007), “The rise of Arab- American literature: Orientalism and cultural translation in the work of Ameen Rihani", in American literary history journal, 8, Dec, p249 – 250.
    32.  Wanniski, Jude, "Interview with Khalid Yahya Blankenship" in: http://theamericanmuslim.org/tam.php/features/articles/questions_about_islam_an_islamic_scholar_responds.
    33. Warrdenburg, J. (1960- 2002), “Mustashrikun", in EI2, E. J. Brill, Leiden.
    34. Webb, Alexander Russell, (1891), ‘‘To the Editor.’’ Allahabad Review. August: 109–111.

 

صفحه اصلی

راهنمای نویسندگان

ارسال مقاله

داوران

تماس با ما