نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجو
2 هیات علمی گروه تاریخ و رئیس موسسه تاریخ وفرهنگ ایران
چکیده
استعمار غربی که در طی قرون متوالی، به عنوان بخشی جداییناپذیر از تاریخ جدید غرب و تاریخ جهان بوده است، دارای مبانی فکری مسلط و هژمونی و گفتمانی غالب برای خود میباشد که نه تنها برانگیزانندهی عمل استعمار است، بلکه در تشدید و تداوم آن نیز تأثیر زیادی داشته است. استعمار به صورت عمیقی در رابطه با تفکری است که با ایجاد تقابلها و تمایزات دو شقی بین خود و دیگری، با تعریف خود و دیگری، و کسب هویت از این راه، خود را در موضعی والا قرار میدهد. بر مبنای چنین رابطهای، انسان غربی در موضعی قرار میگیرد که در تفکر مسیحی به عنوان رستگاری شناخته میشود و در دوران جدید این رستگاری دینی جای خود را به مفاهیم جدید برآمده از متافیزیک عصر جدید میدهد. بر این اساس، استعمار که به سلطهی غربی و اروپایی بر دیگری منفی میانجامد به عملی موجه و همسو با طرح کلان تاریخی بدل میشود. در این مقاله این جنبه از استعمار با روش تحلیلی – انتقادی به بررسی گذاشته شده است. آنچه از مباحث مطرح به دست آمده، بر همسویی عمل استعمار و ایستارهای آن با مبانی متافیزیکی و فلسفهی تاریخ حاکم دلالت دارد که به معنای اثبات فرض عمدهی آغازین میباشد.
کلیدواژه‌ها
- آدورنو، تئودور.و، ماکس هورکهایمر، دیالکتیک روشنگری (قطعات فلسفی)، ترجمهی مراد فرهادپور و امید مهرگان، تهران: گام نو، چاپ چهارم، 1389.
- احمدی، بابک، معمای مدرنیته، تهران: نشر مرکز، 1377.
- پالمر، رابرت روزول، تاریخ جهان نو، ج1، ترجمهی ابوالقاسم طاهری، تهران: امیرکبیر، 1383.
- توفیق، ابراهیم، «جامعه دوران گذار و گفتمان پسااستعماری تاملی در بحران علوم اجتماعی در ایران»،: مجلهی جامعهشناسی ایران، س12، ش 1 ـ 2، (پیاپی 34)، صص39ـ3، 1390.
- دالمایر، فرد راینهارد، راههای بدیل: فراسوی شرقشناسی و غربشناسی، ترجمهی فاطمه صادقی و نرگس تاجیک، آبادان: پرسش، 1384.
- روشن، امیر، «علی شریعتی و الیناسیون فرهنگی»، در: پژوهش علوم سیاسی، ش4، بهار و تابستان 1386، صص18-1.
- سعید، ادوارد، شرقشناسی، ترجمهی لطفعلی خنجی، تهران: امیرکبیر، 1386.
- سعید، ادوارد، فرهنگ و امپریالیسم، ترجمهی اکبر افسری، تهران: توس، 1382.
- شاهمیری، آزاده، نظریه و نقد پسااستعماری، تهران: علم، 1389.
- شریعتی، علی، ویژگیهای قرون جدید (مجموعه آثار 31)، بیجا: چاپ آشنا، 1361، چاپ اول.
- عمید، حسن، فرهنگ عمید، تهران: امیرکبیر، 1363.
- فایرابند، پاول، بر ضد روش: طرح نظریهی آنارشیستی معرفت، ترجمهی مهدی قوام صفری، تهران: انتشارات فکر روز، 1385.
- کانت، ایمانوئل، «روشنگری چیست؟ در پاسخ یک پرسش»، ترجمهی همایون فولادپور، در: کلک، ش 22، دی 1370، صص: 57-48.
- گفتگوی پوپر با اشپیگل 23 مارس 1992، ترجمهی عیسی پهلوان و صادق صادقیپور، در: آدینه، ش 72، صص60 به بعد، فروردین 1371.
- ممی، آلبر، چهرهی استعمارگر، چهرهی استعمارزده، ترجمهی هما ناطق، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، 1349.
- نگری، آنتونیو، هارت، مایکل، امپراتوری (تبارشناسی جهانی شدن)، ترجمهی رضا نجفزاده، تهران: قصیدهسرا، 1384.
- نوابخش، فرزاد و مسعود درودی، «گفتاری در مطالعات پسااستعماری و ضرورت گسترش آن در جوامع غیرغربی»، در: مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، س7، ش1، زمستان 1393، صص75-57.
- هال، استوارت، غرب و بقیه: گفتمان و قدرت، ترجمهی محمود متحد، تهران: آگه، 1386.
- هال، استیوئرت، معنا، فرهنگ و زندگی اجتماعی، ترجمهی احمد گلمحمدی، تهران: نشر نی، 1391.
- هگل، گ. و، عقل در تاریخ، ترجمهی حمید عنایت، تهران: شفیعی، 1379.
- Abernethy. David .B, The Dynamics of Global Dominance (European Overseas Empire, 1415-1980), New Haven and London: Yale University Press, 2000.
- Alatas, Syed Farid, “Intellectual and Structural Challenges to Academic Dependency”, in: International Sociological Association (e-bulletin), Number 9, March 2008.
- Al-Saidi. Afaf Ahmed Hasan, "Post-colonialism Literature the Concept of self and the other in Coetzee's Waiting for the Barbarians: An Analytical Approach", in: Journal of Language Teaching and Research, Vol. 5, No. 1, pp. 95-105, January 2014.
- Ashcroft. Bill, Gareth. Griffiths, Helen. Tiffin, Post-Colonial Studies: The Key Concepts, London and New York: Routledge, Second edition, 2007.
- Bhabha. Homi K, "The Other Question … Homi K. Bhabha Reconsiders the Stereotype and Colonial Discourse", Screen 24.6, pp.18-36, 1983.
- Gilman. Daniel Coit, Harry Thurston Peck, Frank Moore Colby, The New International Encyclopedia, Volume V, New York: dodd, Mead and Company, 1905.
- McClintock. Anne, "The Angel of Progress: Pitfalls of the Term "Post-Colonialism"", in: Social Text, No. 31/32, Third World and Post-Colonial Issues, pp. 84-98, 1992.
- Mishra. Vijay, Bob Hodge, "What Was Postcolonialism?" in: New Literary History, Volume 36, Number 3, pp. 375-402, Summer 2005
- Moosavinia. S. R, N. Niazi, Ahmad Ghaforian, "Edward Said’s Orientalism and the Study of the Self and the Other in Orwell’s Burmese Days", in: Studies in Literature and Language, Vol.2, No.1, pp.103-113, 2011.
- Selvadurai. Sivapalan, ed al, “Shifting Discourses in Social Sciences: Nexus of Knowledge and Power”, in: 2011 International Conference on Social Science and Humanity IPEDR vol.5., IACSIT Press, Singapore.
- Staszak. Jean-François, "Other/ otherness" in: International of Human Geography, Elsevier, 2008.
- Young. Robert, White Mythologies (Writing History and the West), London: Routledge, 1990.
- Young. Robert J.C., "Foucault on Race and Colonialism", in: New Formation, pp. 57-65, Summer 1995.
)