غرب شناسی بنیادی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار فلسفۀ علم و فناوری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

در این مقاله نظریه عدالت را از دیدگاه سید محمدباقر صدر و رابرت نوزیک تحلیل و مقایسه می‌کنیم. نظریه عدالت از دیدگاه این دو اندیشمند به طور جداگانه در مقاله های متعددی بحث شده است. نوآوری این مقاله مقایسه و تحلیل دیدگاه‌های این دو تن درباره نظریه عدالت از دریچۀ نگاه به مبنا و مفهوم حق است. مبنای این مقایسه، حضور  مقولۀ مشترک «حق» ولی با مفاهیم و مبانی متفاوت در اندیشۀ صدر و نوزیک است. نظریۀ عدالت استحقاقی نوزیک بر مفهوم حق طبیعی جان لاک و مبنای آزادی فردی پایه‌‌گذاری شده است. نظریه عدالت صدر  بر مفهوم حق استخلاف الهی و آزادی محدود فردی استوار است. در این مقاله در پرتو این مقولۀ مشترک ولی با مفهوم و مبنای مختلف، به تحلیل تفاوت دیدگاه‌ این دو تن به مسائل نظریۀ عدالت هم چون منشأ حقوق فردی، آزادی، فرآیندانگاری، غایت‌نگری، الگومندی، مالکیت و وظایف دولت می پردازیم. روش پژوهش، تحلیلی و متکی به اسناد و آثار این دو اندیشمند است.

کلیدواژه‌ها

منابع
پازارگاد، بهاءالدین (1343)  مکتب های سیاسی، تهران، اقبال،
پاسبانی، ابوالفضل و دادگر، یدالله (1383) مقایسۀ متغیر کانونی در نظریه‌های عدالت آمارتیا سن، جان رالز و سیدمحمدباقر صدر، جامعه و اقتصاد، شماره 2
پلانت، ریموند (1383) نوزیک؛ نظریه استحقاق در باب عدالت، ترجمه صادق لاریجانی و حسن علی زیدان‌لو، فصلنامه الهیات و حقوق، شماره 12
تقوی، محمدآصف و جابری، علی (1394) بررسی تطبیقی نظریات «عدالت» شهید صدر و جان رالز، فصلنامۀ معرفت، سال بیست و چهارم، شماره 218، 111-125
جمشیدی، محمد حسین (1387) نظریه خلافت عمومی انسان در اندیشه ی سیاسی سید محمد باقر صدر، حکومت اسلامی،  شماره یازدهم
جمشیدیها، غلامرضا و سیدرضا کلوری (1389) عدالت اجتماعی در اندیشۀ آیت الله سیدمحمدباقر صدر، دوفصلنامۀ اسلام و علوم اجتماعی،  سال2، شمارۀ3، 25-54
حسینی، سیدرضا (1387) معیارهای عدالت اقتصادی از منظر اسلام (بررسی انتقادی نظریه شهید صدر)، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، سال هشتم، شماره 32، 5-36
صدر، السید محمدباقر الصدر (1961) اقتصادنا، بیروت، دارلتعارف للمطبوعات
صدر، سیدمحمدباقر (1349)  اقتصاد ما، ج2، ترجمه ع. اسپهبدی، چ1، تهران، انتشارات برهان و مؤسسه انتشارات اسلامی،
صدر، محمد باقر (1350) اقتصاد ما، ترجمه محمد کاظم موسوی، تهران، برهان، ج1
صدر، سیدمحمدباقر (1357)  اقتصاد ما، ج2، ترجمه ع. اسپهبدی، چ1، تهران، موسسه انتشارات اسلامی،
صدر، سیدمحمدباقر، اقتصاد برتر، ترجمه علی‌اکبر سیبویه، ترجمه بخش‌های آغازین المدرسه الاسلامیه، السنن التاریخیه، تهران، دفتر نشر میثم، بی‌تا
صدر، سیدمحمدباقر (1359) سرچشمه‌های قدرت در حکومت اسلامی، ترجمۀ اکبر ثبوت، تهران، روزبه،
صدر، سید محمدباقر (1360) اقتصاد ما، بی‌جا، بنیاد علوم اسلامی
الصدر، السیدمحمدباقر (1987) المجموعه الکامله لمؤلفات السید محمدباقر الصدر، اقتصادنا، ج10، لبنان، [بی نا]
الصدر، السیدمحمدباقر (1408) فلسفتنا، الطبعه الثانیه، [بی جا]، مجمع الشهید الصدر العلمی و الثقافی،
الصدر، السیدمحمدباقر (1989)  فلسفتنا، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات،
عیوضلو، حسین (1389) مروری بر معیارهای عدالت اجتماعی و اقتصادی در تطبیق با چارچوب شریعت اسلام، دوفصلنامه علمی-تخصصی مطالعات اقتصاد اسلامی، سال دوم، شماره دوم، 5-26
کاپلستون،فردریک (1362) تاریخ فلسفه، ترجمۀ جلال الدین اعلم، ج5، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی،
کانت، ایمانوئل (1393)  فلسفه حقوق، ترجمۀ منوچهر صانعی دره بیدی، تهران، انتشارات نقش و نگار،
لاک،جان (1387 ) رساله ای در باب حکومت، ترجمۀ حمید عضدانلو، تهران، نشر نی،
لشکری، علیرضا (1388) حق، عدالت و جامعه، دوفصلنامۀ جستارهای اقتصادی، سال 6، شماره 12، 31-57
لسنف، مایکل (1378) فیلسوفان سیاسی قرن بیستم، ترجمۀ خشایار دیهمی، تهران، نشر کوچک،
مصطفوی، محمدکاظم (1384)  القواعد؛ مأئه قاعده فقهیه، معنیً و مدرکاً و مورداً، ج1، قم،  مؤسسه النشر الاسلامی،
نجفی جواهری، محمدحسن (1362) جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی،
نوزیک، رابرت (1376) عدالت و استحقاق، ترجمۀ مصطفی ملکیان، مجله ی نقد و نظر،  شماره دهم و یازدهم، 109-94
واعظی، احمد (1383) عدالت اجتماعی و مسائل آن، فصلنامه قبسات، سال نهم، پاییز  1383، 189-207
 واعظی، احمد (1388)  نقد و بررسی نظریه‌های عدالت، چ1، قم، مؤسسه امام خمینی،
Bader, Ralf M. (2010) Robert Nozick, New York, Continuum
Hayek, F. A. (1960) The Constitution of Liberty, Chicago, University of Chicago Press
Locke, John (1823) Two Treatises of Government, Macmaster University archive
Nozick, Robert (2013) anarchy, state, and utopia, foreword by Thomas Nagel, New york: basic books
Nozick, Robert (1974) anarchy, state, and utopia, New york: basic books
Nozick, Robert (1973) Distributive Justice, Philosophy and Public Affairs, Vol. 3, No.1 pp.45-126
Waldron, Jeremy (2005), Nozick and Locke; Filling the Space of Rights, in the
Natural Rights Liberalism from Locke to Nozick, edited by Ellen Framkel Paul,
Fred D. Miller, Jr. Jeffery Paul, Cambridge University Press.
Rawls J. (1986) A theory of justice, Oxford, Oxford University Press
Silver M. (1989) Foundations of Economics Justice, Basil Blackwell