غرب شناسی بنیادی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای علوم سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه علوم سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه ازاد اسلامی، تهران، ایران،

3 استاد گروه علوم سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه ازاد اسلامی، تهران، ایران

10.30465/os.2024.48820.1981

چکیده

متعاقب ورود مدرنیته یکی از اصلی‌ترین سوالاتی که طرح می‌شد توانِ سنت در پاسخگویی به این بحرانها بود که در این راستا بحث مواجهۀ سنت و تجدد طرح شد که متفکرین مختلف هر یک به فراخور حال پاسخهایی مطرح کردند. در همین راستا، پرسش اصلی این مقاله آن بوده که سنت و تجددگرایی در اندیشۀ شریعتی چه نسبتی با یکدیگر دارند. فرضیه تحقیق بر آن بوده که شریعتی نیز همچون اکثر روشنفکران جهان اسلامی و ایرانی در درون گفتمان مواجهۀ سنت و تجدد بوده و به دلیل رویارویی با مسائل اجتماعی برآمده از این مواجهه قطعاً در نسبت به این دو اندیشه‌هایی را طرح کرده است. یافته‌های تحقیق نشان داده که شریعتی نه تنها در این مواجهه تأملاتی داشته بلکه رویکردی هنجاری و تجویزی اتخاذ کرده و کوشیده تا سنت را در نسبت با تجدد و با توجه به مقتضیات آن و امکاناتی که در ذخایر دینی و سنتی وجود دارد بازسازی کند و نسخۀ بازسازی‌شده را به مخاطبان خود تجویز نماید. مقاله از این جهت که به ابعاد معرفت‌شناختی مسئله پرداخته و همچنین کوشیده تا نتایج تحقیق را مفهوم‌پردازی کند، نسبت به پیشینه‌پژوهشی موجود وجهی نوآورانه دارد. رویکرد مقاله تفسیری و شیوه جمع‌آوری داده‌ها کتابخانه‌ای و اسنادی بوده است.

کلیدواژه‌ها

اسمیت، دنیس (1398)، برآمدن جامعه‌شناسی تاریخی، ترجمه آقاجری، تهران، مروارید
اشمیت، کارل (1386)، الهیات سیاسی، ترجمه چمن‌خواه، تهران، نگاه‌معاصر
آبراهامیان، یرواند (1377)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه گل‌مححمدی و فتاحی، تهران، نشرنی
پدرام، مسعود (1382)، روشنفکران دینی و مدرنیته در ایران پس از انقلاب، تهران، گام‌نو
ترنر، استفان (1398)، وبر، ترجمه احمدیان، تهران، علمی‌وفرهنگی
خستو، رحیم (1390). شریعتی، مدرنیته سیاسی و انقلاب اسلامی. علوم سیاسی، 7(17)، 97-109.
رنجبر، مقصود، شیرخانی، علی، و روستایی، محمدتقی. (1398). تأملی‌ در‌ اندیشه‌‌ سیاسی‌ شریعتی؛ تلاش‌ ناکام‌ در‌ تلفیق‌ سنت‌ و‌ مدرنیته. رهیافت‌های سیاسی و بین ‌المللی، 11(2)، 45-61.
روستایی، محمدتقی، رنجبر، مقصود، و شیرخانی، علی. (1399). چیستی غرب و مدرنیته در اندیشه شریعتی. غربشناسی بنیادی، 11(1)، 99-119.
شریعتی، علی (1359)، بازشناسی هویت ایرانی و اسلامی (جلد 27 مجموعه آثار)، تهران، نشرالهام
شریعتی، علی (1360). اسلام شناسی، تهران، چاپ‌پخش
شریعتی، علی (1368)، مجموعه آثار(28)، تهران، چاپ‌پخش
شریعتی، علی (1368)، مجموعه آثار(30)، تهران، چاپ‌پخش
شریعتی، علی (1371)، ویژگیهای قرون جدید(31)، تهران،  چاپ پخش
شریعتی، علی (1374)، تاریخ تمدن (12)، تهران، شرکت  قلم
شریعتی، علی (1379)، بازگشت، تهران، الهام
شریعتی، علی (1380)، ما و اقبال، تهران، الهام
شریعتی، علی (1388)، هبوط در کویر (13)، تهران، چاپ‌پخش
شریعتی، علی (1390)، تمدن و تجدد، تهران، چاپ‌پخش
شریعتی، علی (1392)، چه باید کرد؟ (20)، تهران، نشرقلم
عبدالکریمی، بیژن (1398)، شریعتی و تفکر آینده ما، تهران، نقدفرهنگ
فروند، ژولین (1383)، جامعه‌شناسی ماکس وبر، ترجمۀ نیکگهر، تهران، نشرتوتیا
فرهادپور، مراد (1392)، پاره‌های فکر (فلسفه و سیاست)، تهران، طرح‌نو
فیرحی، داود (1394)، آستانۀ تجدد، تهران، نشرنی
قانعی‌راد، سیدمحمدامین (1381)، تبارشناسی عقلانیت مدرن؛ قرائتی پسامدرن از اندیشۀ شریعتی، تهران، نقدفرهنگ
کانت، امانوئل (1390)، روشنگری چیست؟، در: کهون، از مدرنیسم تا پست‌مدرنیسم، ویراستار ترجمه فارسی، رشیدیان، تهران، نشرنی
کدی، نیکی آر. (1396)، واکنشی اسلامی به امپریالیسم، ترجمه سیدکریمی، تهران، صمدیه
کرول، جوئل (1399)، پایان الهی یا بشری تاریخ، ترجمه ابراهیمی، تهران، نشرروزگار پگاه‌نو
گیدنز، آنتونی (1384)، پیامدهای مدرنیت، ترجمه ثلاثی، تهران، نشرمرکز
ماینکه، فریدریش (1400)، تاریخ بنیادی، ترجمۀ زریاب‌خویی، تهران، خوارزمی
محدثی، حسن (1383)، زیر سقف اعتقاد: بنیان‌های ماقبل انتقادی اندیشه شریعتی، تهران، نشرفرهنگ
ملکی‌راد، رسول (1378). شریعتی و نقش او در شکلگیری انقلاب، تهران، چاپخش
موسوی، مریم‌السادات، خاکرند، شکرالله، و الهیاری، حسن (1400)، تحلیلی بر جایگاه دین در تعامل با مدرنیته در اندیشه‌ روشنفکران دینی پهلوی دوم(مطالعه موردی: شریعتی و بازرگان)، فصلنامه تاریخ، مقاله 10، دوره 16، شماره 61، شهریور 1400، صفحه 239-253
مولر، جری (1399)، ذهن و بازار، ترجمه نصراله‌زاده، تهران، نشربیدگل
میری، سیدجواد (1396)، آزادی و تاریخ: تاملی بر نگاه انسان‌شناسانه شریعتی، تهران، نقدفرهنگ
میری، سیدجواد (1397)، در جستجوی نظریه‌های اجتماعی در گفتمان شریعتی، تهران، نقدفرهنگ
میری، سیدجواد (1398)، بازخوانی انتقادی روایت شریعتی از هویت، ملیت، تشیع و زبان فارسی، تهران، نقدفرهنگ
میری، سیدجواد (1401)، اتودی نظری از تخیل جامعه‌شناسی شریعتی، تهران، نقدفرهنگ
نائینی، میرزامحمدحسین (1382)، تنبیه الامة و تنزیه الملّة، تصحیح اورعی، قم، بوستان‌کتاب
نواح، عبدالرضا (1379)، مکتب جامعه‌شناسانه شریعتی و قرابتهای آن با مکتب انتقادی، مجموعه مقالات، به‌کوشش جوادمیزبان، مشهد، دانشگاه‌فردوسی
نولته، ارنست (1400)، اسلام گرایی، ترجمه تدینی، تهران، ثالث
وبر، ماکس (1384)، اخلاق پروتستانی و روح سرمایه‌داری، ترجمه رشیدیان و منوچهری، تهران، علمی‌وفرهنگی
هاشمی، محمدمنصور (1385)، دین اندیشان متجدد، تهران، کویر