غرب شناسی بنیادی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

این مقاله به تأثیر اندیشۀ دکارت در باب حیوانات و نظریۀ موسوم به ماشین جانوری او بر رفتارهای زیست محیطی دورۀ مدرن می‌پردازد. ابتدا هشت فقرۀ قابل انتساب به اندیشۀ دکارت در باب حیوانات (ماشین بودن، رفتار خودکار، اندیشه، زبان، خودآگاهی، آگاهی، احساس و حیات) ارزیابی شده‌اند. سپس سه آموزۀ کلیدی وحدت و یکپارچگی، بی‌مرتبه‌گی تکوینی و همین‌طور کنشگری غیرنفسانی به‌عنوان آموزه‌های اساسی قابل استخراج از اندیشۀ دکارت در باب حیوانات، طبیعت و حتی بدن انسانی پیشنهاد شده‌اند.
در اینجا نشان داده‌ایم که این سه آموزه، اعم از آنکه دکارتی خوانده شوند یا نه، حضور و تأثیر عمیقی در رفتارهای بعضاً مخرب انسان دورۀ مدرن با طبیعت بر جای گذاشته‌اند و مهم‌تر از آن، تغییر نگرش و توجه او در باب برخی مفاهیم مانند «طبیعت» را رقم زده‌اند و آن را به مفاهیم و تعاریف انسان‌مدار و خودخواهانه‌تری فروکاسته‌اند.
در انتها به این نکته پرداخته‌ایم که یکی از دلایل این رخداد، اجمال هستی‌شناختی‌ای است که محرک آن نه فقط سودای احکام یقینی در باب عالم بلکه دانش تجربی محدود دکارتی است و گذار از آن اجمال به تفصیل هستی‌شناختی، شرط برون رفت از این رویکرد و رفتار دکارتی با حیوانات و طبیعت است.

کلیدواژه‌ها

‫اعتماد، ‌شاپور. (۱۳۶۹). نوآم چامسکی: مسئله افلاطون، مسئله ارول، مسئله دکارت. فرهنگ، 6(1)، 11-62.
‫دکارت، رنه. (۱۳۸۶). اعتراضات و پاسخها. (علی م. افضلی، مترجم). تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
دکارت، رنه. (۱۳۹۰). فلسفه دکارت (شامل سه رساله از دکارت). (منوچهر صانعی دره بیدی، مترجم). تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی.
‏‫دکارت، رنه. (۱۳۴۳). گفتار در روش. در محمدعلی فروغی، محمدعلی فروغی (مترجم)، سیر حکمت در اروپا. تهران: کتابفروشی زوار.
‏‫دکارت، رنه. (۱۳۸۷). گفتار در روش راه بردن عقل. در محمدعلی فروغی (مترجم)، سیر حکمت در اروپا و رسالۀ گفتار در روش راه بردن عقل دکارت. چهارم، تهران: زوار.
‫چامسکی، نوآم. (۱۳۹۲). زبان شناسی دکارتی: فصلی از تاریخ تفکر عقلگرا. (احمد طاهریان، مترجم). تهران: هرمس.
‏‫سینگر، پیتر. (۱۳۹۶). آزادی حیوانات. (بهنام خداپناه، مترجم) (ج 1). تهران: ققنوس.
‏‫کاتینگم، جان. (۱۳۹۲). دکارت. (سید مصطفی شهرآیینی، مترجم). تهران: نشر نی.
‏‫کاتینگم، جان. (۱۳۹۰). فرهنگ فلسفه دکارت. (علی افضلی، مترجم). تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
‏‫کاتینگهام، ‌جان. (۱۳۷۹). گفت و گو با جان کاتینگهام درباره دکارت. (‌مرتضی فتحی‌زاده، مترجم)، پژوهش های فلسفی - کلامی، 5-6(2)، 48-71.
Allaby, Michael. (1994). Macmillan dictionary of the environment (4th ed). Book, London : Macmillan Press.
Cottingham, John. (1978). “A Brute to the Brutes?”: Descartes’ Treatment of Animals. Philosophy, 53(206), 551-559.
Descartes, René. (1985a). The Philosophical Writings of Descartes: Volume 1. (J. Cottingham, R. Stoothoff, & D. Murdoch, trans.) (Vol. 1). Cambridge: Cambridge University Press.
Descartes, René. (1985b). The Philosophical Writings of Descartes: Volume 2. (J. Cottingham, R. Stoothoff, & D. Murdoch, trans.) (reprint edition, Vol. 2). Cambridge: Cambridge University Press.
Descartes, René. (1991). The Philosophical Writings of Descartes: Volume 3. (J. Cottingham, D. Murdoch, R. Stoothoff, & A. Kenny, eds.) (Vol. 3). Cambridge: Cambridge University Press.
Harrison, Peter. (1992). Descartes on Animals. Philosophical Quarterly, 42(167), 219–227.
Hatfield, Gary. (2008). Animals. In J. Broughton & J. Carriero (eds.), (J. Broughton & J. Carriero, eds.), Companion to Descartes (pp. 404–425). Blackwell.
Kemp, David. (1998). The Environment Dictionary (1 edition). London ; New York: Routledge.
Miller, Michael R. (2013). Descartes on Animals Revisited. Journal of Philosophical Research, 38, 89–114.
Sencerz, Stefan. (1990). Descartes on Sensations and “Animal” Minds. Philosophical Papers, 19(2), 119–141.